Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN4.0) với Trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang hiện diện trong thời đại của chúng ta. Có lẽ sẽ có những người thấy hào hứng, cũng sẽ có những người thấy lo sợ, hoặc càng sẽ có nhiều người muốn chối bỏ, tâm lý mặc kệ “liên quan gì mình”. Nhưng, dù con người chúng ta có thái độ với nó như thế nào, thì nó cũng đã hiện diện ở đây với chúng ta rồi.
Cách mạng công nghiệp đầu tiên sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất. Cuộc cách mạng lần hai diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt. Cuộc cách mạng lần ba sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động hóa sản xuất. Bây giờ, cuộc “Cách mạng Công nghiệp Thứ tư” dựa trên nền tảng từ cuộc cách mạng công nghiệp lần ba, nó kết hợp các công nghệ lại với nhau (tích hợp), làm mờ ranh giới giữa Thế giới Vật chất, Thế giới Kỹ thuật số và Thế giới của Công nghệ Sinh học.
Theo GS. Klaus Schwab (Sáng lập và Chủ tịch Điều hành Diễn đàn Kinh tế Thế giới), chúng ta đang ở điểm khởi đầu của một cuộc cách mạng sẽ thay đổi sâu sắc cách chúng ta sống, làm việc và liên hệ với nhau – Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư. Xét về quy mô, tầm vóc và độ phức tạp, hiện tượng được coi là cuộc cách mạng này là chưa từng có tiền lệ trong lịch sử văn minh của nhân loại. Với đặc trưng là một loạt công nghệ mới hòa trộn thế giới vật chất, thế giới số và thế giới sinh học, những bước phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang ảnh hưởng đến mọi quy tắc, mọi nền kinh tế, mọi ngành nghề và mọi chính phủ, thậm chí thách thức cả nội hàm của khái niệm “con người”. Cuộc cách mạng này không chỉ là thay đổi điều chúng ta đang làm, cách làm của chúng ta, mà còn cả việc chúng ta là ai.
Những đột phá công nghệ trong thế giới vật chất như In 3D (3D printing), Xe tự hành (self-driving car) hay Robot tiên tiến (advanced robotics) đã và đang dần dần thay thế cho “sức lao động” của con người. Hiểu đơn giản, có thể sử dụng hình ảnh của chiếc xe ngựa khi xưa, ông chủ ngồi trong xe, người lái xe ngựa đánh xe. Ở hiện tại, xe ô tô, ông chủ ngồi trong xe, người tài xế ngồi trong xe lái xe. Nhưng ở tương lai, xe tự hành, ông chủ vẫn ngồi trong xe, người lái xe ngựa khi xưa có thể trở thành người tài xế lái xe ở hiện tại, nhưng tương lai sẽ đi đâu về đâu không ai biết.
Một ví dụ khác, trong lĩnh vực tự động hóa quy trình bằng robot - RPA (Robotic Process Automation). Đến bệnh viện thăm khám bệnh, mọi người đều đang hoạt động trông có vẻ thật năng suất. Người bệnh nhập viện, bác sĩ thăm khám, nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân. Người khai báo, người thu thập thông tin, người nhập liệu, người đóng tiền, người thu tiền, người phát thuốc, người xử lý hành chính giấy tờ, kế toán,… Quy trình đang hoạt động trông có vẻ là khá nhịp nhàng, tuy rằng mọi thông tin đã có thể nhập liệu vào máy tính để trở thành dữ liệu, nhưng mỗi bộ phận, mỗi phòng ban và dữ liệu của người dùng vẫn chưa được đồng bộ với nhau và có thể thực thi trên một hệ thống hợp nhất. Tuy nhiên, khi ở tương lai, nếu đã số hóa hoàn chỉnh và mọi cơ sở dữ liệu được đồng bộ hóa để có thể ứng dụng số hóa, thì người bệnh khi đi nhập viện, sẽ chỉ cần cầm theo chiếc điện thoại Smartphone có thông tin định danh, thanh toán viện phí qua ví điện tử (e-wallet), bác sĩ thăm khám bệnh, hết bệnh xuất viện trở về nhà, thuốc chữa bệnh sẽ được máy bay không người lái (UAV) ship đến tận cửa. Vậy, toàn bộ những bộ phận thực thi chạy bằng cơm trông có vẻ là có năng suất như trên sẽ biết đi đâu về đâu.
Những đột phá công nghệ trong thế giới kỹ thuật số như Trí tuệ nhân tạo (AI), robot tiên tiến có trí tuệ (robot AI) đã và đang dần dần thay thế cho sức lao động của những lao động làm thuê có kỹ năng. Với những thành tựu ngày càng to lớn trong lĩnh vực học máy (machine learning), mạng thần kinh nhân tạo (ANN) hay học sâu (deep learning), cũng như kết hợp với những công nghệ về thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu (data) như Internet vạn vật (Internet of things), dữ liệu lớn (big data), robot AI sẽ hoàn toàn có thể được sử dụng để tăng cường cho sự “dự đoán” (prediction), thứ mà có thể ảnh hưởng đến “hành vi” và những “quyết định”.
Hiểu đơn giản, những người Hy lạp cổ đại kính trọng những nhà tiên tri của của họ bởi khả năng dự đoán, đôi khi là bởi những câu đố đánh lừa người hỏi. Ví dụ, vua Croesus của Lydia khi đó xem xét một cuộc tấn công mạo hiểm vào Đế quốc Ba Tư. Nhà vua không tin tưởng vào nhà tiên tri cụ thể nào, vậy nên ông quyết định kiểm tra từng người một trước khi hỏi ý kiến về việc tấn công Ba Tư. Ông gửi sứ giả đến mỗi nhà tiên tri. Vào ngày thứ 100, mỗi sứ giả được yêu cầu hỏi những nhà tiên tri về việc mà vua Croesus đang làm khi đó. Lời tiên tri ở Delphi dự đoán chính xác nhất, nên nhà vua đã hỏi và tin tưởng lời tiên tri ở đó. Điều này dẫn dắt chúng ta tới định nghĩa của dự đoán: dự đoán là quá trình điền thông tin còn thiếu. Sự dự đoán lấy những thông tin mà bạn có, thường được gọi là “dữ liệu” và sử dụng chúng để tạo ra thông tin mà bạn chưa có. (Prediction Machines)
Robot AI dường như đã và đang dần dần sẽ có những thứ “quyền năng tiên tri” mà chỉ có ở những con người có “trí tuệ thiên bẩm”.
Vậy, con người sẽ vẫn còn là loài vật có trí tuệ hơn robot AI?
Và, giá trị con người còn lại sẽ là gì khi sức lao động đã là thứ không còn có giá trị ở tương lai?
Cũng như, con người sẽ còn có thể ở đâu trong thời đại mà CMCN4.0 với robot AI đang tiến nhanh và càn quét là như vũ bão?
Tương lai vẫn sẽ thuộc về những người biết dựa vào tri thức, để vận dụng công nghệ mà tạo ra giá trị thật sự, nếu không, cũng chỉ có thể trở thành nô lệ cho nó.
